EMAK
Aku dhewe wis tau kondho-kondho karo
bapak, emak lan tangga-tanggaku nek ning Semarang gedhung-gedhung kantore pki
podho dirusak lan diobong.
- Iso
ugo rusak-rusakan lan obong-obongan mremen tekan kene, lho bung – kandhaku menyang tangga teparoku.
- Lha
kene gak ono kantore pki kok dhik? Koyo kantor CSS *) Margoyoso kae kan omahe pak Jamin?!-
Gari, cah Pemuda Rakyat, takon nyambung omonganku sing wiwit mau melu
ngrungokno.
- Yo
cik kantor, opo omah pribadi nanging nyatane dienggo kantor – sumaurku
- Lha omahe lik Wondo iki dhak ono thomprange
pki ? – semambunge Gari karo noleh njobo ngingeti papan nama, sing dikandhakno
thomrang mau, ono tulisane
COMITE RESORT – CR PKI **) – Desa SIDOMUKTI.
- Yo
waspodo ae ngadepi kahanan sing awake dhewe ora ngerti iki. – bapak nengahi omongan - Awake dhewe ora ngreti sikon sing bener iki
piye. Lha pak Jamin yo ora ndenger. Soko Pati yo ora ono petunjuk opo-opo.
Paling-paling berita seko koran. Harian Rakyat yo gak ono teko. Awake dhewe iki
buta berita. – Soewondo, bapakku menehi pangerten lan minongko pimpinan pki ing
desaku, ngelingke supoyo waspodo.
- Lha
awake dhewe terus piye le ? – emakku sing wiwit mau ngrungokake omongan ning
emper omah, karo isih nggulung udet melu-melu nguatirake kahanan iki.
- Yo
emak ae wiwit nicil resik-resik barang-barang opo surat-surat. Layang sing penting disimpen, didhelikke sing
primpen. – semambungku ngguroni.
Iku naliko aku
mulih tilik omah, sakbubare obong-obongan kantor-kantor pki ing Semarang watoro sasi Oktober 1965. Tak critakke tangga-tanggaku kahanan ning
Semarang, bareng ditekani RPKAD kahanane mirisno wong. Menowo ae sing miris
wong-wong koyo aku iki. Malah aku tau lagi jajan es ning Kampung Kali, ning cedhakku ono tentara 2 ugo lagi jajan. Sing
siji KKO, sing siji RPKAD podho gowo bedhile. Pengertine wong umum yen KKO iku mbelani Bung Karno. Wong-wong sing podho jajan
pating klirik, malah ono sing terus lungo. Wedi nek breng, jarene.
Bareng kutho
Semarang ditekani RPKAD, massa sing anti pki tambah bringas kanthi ngrusak lan
ngobongi kantor-kantor PKI. Mbuh pekoro opo, kok njur ana rusak-rusakan.
Sasarane Kantor CDB ***) ning Jl Imam Bonjol, CK ****) ning Jl Pemuda, Gedung Universitas
Respublika duweki Baperki, cedake
CK lan isih akeh meneh.
Rusak-rusakan lan obong-obongan ora mung sedino. Semono ugo kantor CGMI *****) ing dalan Widoharjo diobrak –abrik. Masyarakat umum durung dong kedadeyan tg 30 September ning Jakarta.
Ngertine yo soko koran lan radio. Tegese durung ono penerangan sing bener sako
pemerintah setempat. Ono pembunuhan Jendral jare sing ndalangi PKI. Wong-wong
durung patio percoyo yen PKI, opo bener Pemuda Rakyat lan Gerwani podo mateni
Jendral ning Lobang buaya koyo berita koran?
Mbok menowo pancen Semarang termasuk basis PKI, mulo ora ngono ae percoyo yen PKI nduweni trekah koyo mengkono mau. Lha wong
ndek wulan Mei, limang sasinan kepungkur ning Semarang yo bar dianakake Ulang
Tahun PKI sing kaping 45 geden-gedenan. Wong-wong isih podho kelingan yen Kawan
Ketua Aidit ngandakake yen karo konco jor-joran yen karo musuh dor-doran. Mulo
PKI nganakake ulang tahun geden-gedenan , jor-joran. Dene karo musuh dor-doran.
(karepe bedil-bedilan – perang). Naliko
kuwi lagi konfrontasi karo Malaysia,
gabungane negoro Malaya, Brunai lan Kalimantan Utara / Serawak sing diprakarsai
Inggris kanggo ngepung Indonesia sing kanggone Inggris lan Amerika, Indonesia
melu blok Timur dianggep Komunis. Mulo proyek Nekolim sing pancen dimusuhi karo
Bung Karno lan pemerintahane, Bung Karno
ngajak kabeh rakyat Indonesia nggagalake adege negoro Nekolim Malaysia, kanthi
prentah sing terkenal LAKSANAKAN DWI KORA.
Luwih-luwih Ulang
Tahun PKI ning Jakarta. Gelora Bung Karno sing wani ngeggoni pisanan yo PKI.
Amargo sopo ae sing nganggo – naliko kuwi – kuwatir lan isin menowo pengunjung
gak iso ngebeki gedung olah raga terbesar ning Asia Tenggara mau. Jebul massa
PKI sing arep melu merayakan ulang tahun mbludak. Gelpra Bung Karno gak muat.
Wektu kuwi aku
dhewe kos ning kampung Bugangan Semarang. Unen-unene mahasiswa. Wong desaku
lagi siji thil aku, sing iso neruske kuliah. Aku mahasiswa yang pertama dan
yang gagal. Lan nek ning kecamatan isih iso dietung driji.
Aku wis bali
Semarang. Sawijining dino bapak teko ning kosanku, omahe rondho anak 3
saben dino dodol wedang coro ning pasar Dargo. Bapak lendehan
kursi ning ruang tamu karo kancing klambine dibukak 2. Klambine setengah
mbledheh karo kipas-kipas. Sumuk.
- Onten nopo pak? -
pitakonku karo melu lungguh ning
ngarepe bapak.
ngarepe bapak.
-
Omahe wis dirusak kok
le . . . Aku dhewe gak wani turu
omah . . . - Cekak aos. Tambah keterangan sithik, gak
wani turu omah.
omah . . . - Cekak aos. Tambah keterangan sithik, gak
wani turu omah.
Bareng omahku melu
dirusak tenan, koyo ora ngandel yen omonganku biyen bener. Meneng gak ono sing omong. Ning njobo cino
sing manggon ning pawon omah kosanku, wonge ora nduwe, dodol bolang baling karo
gelek, anake ndrindhil, nyengeni anake
sing lagi nangis.
- Ben, nko tak kon nggowo RPKAD . . . ! – Aku krungu mesem kecut sak jrone ati. Iki kahanan opo? Tentara kok ndi nggo medeni bocah kaya gendruwo ae?
- Ben, nko tak kon nggowo RPKAD . . . ! – Aku krungu mesem kecut sak jrone ati. Iki kahanan opo? Tentara kok ndi nggo medeni bocah kaya gendruwo ae?
Bapak ora wani
turu omah amargo yen bengi ono massa anti pki podho rondha keliling kampung.
-
Piye
le? Kowe gak muleh? Saake ibuem nguatirke
kahananem. – pitakone bapak ngagetno aku.
kahananem. – pitakone bapak ngagetno aku.
- Nggih
pak kulo wangsul – Wangsulanku kanthi menyat
arep tata-tata. Aku saake emak. Mesthi pikirane emak
nguatirake aku sing ning paran.
arep tata-tata. Aku saake emak. Mesthi pikirane emak
nguatirake aku sing ning paran.
Wiwit cilik aku yen ngundang ibuku “emak”. Bareng aku ngreti kutho amargo isin karo kancaku, sok-sok aku ngudang ibu.
Aku mulih bareng
bapak. Barang-barang sing perlu tak gowo mulih tak ringkesi, klebu kompor lengo
liyun. E mbok menowo emak butuh
masak, batinku. Aku kos masak
dhewe sak isa-isaku. Luwong rodo ngirid. Tekan Pati wis watoro jam papatan. Wis
ora ono kendaraan ngalor arah Tayu. Mulo aku karo bapak terus bablas Juwono.
Yen ing Juwono isih ana montor-trek liwat sing bisa dinunuti.
Aku lan bapak
entuk nunutan trek medhun Pangkalan.
Liwat sersier / tanggul saluran bendungan, ngliwati sawahe bapak. Njur Bapak leren mbedahi galeng sawah,
ngilekke banyu.
Tekan omah surup.
Latarku kebak
pecahan kentheng lan beling, terus bekas obong-obongan. Yen mlaku kudu ati-ati yen ngidak beling. Omahku temboke pating growoh, godongan
jendelo lan lawang sebagian pating blaker ning latar. Yen ndengak sing ketok
langit, kentenge ajur. Sumurku sing jerone 20an meter dadi kebeg. Ora kebek
banyu nanging samu barang duweke wong tuwaku sing iso dijegurke sumur, koyo grabah, kasur, pari ayaran (naliko kuwi
yen panen pari diayari/ digendel tali, gak koyo saiki wis rupo gabah). Opo
bae dilebokno sumur nganti kebek. Trekahe massa anti pki. Bareng aku teko, emak nangis ngglolo.
- Wis
mak gak usah ditangisi. Suk nek wis aman omahe digawe tingkat pitu. Karo patung
iki ditemplekno tembok – pangarih-arihku menyang ibu. Batinku
mangkel ning kahanan iki. Aku
njupuk patung sing digawe soko gibs sing wis cuwil melu dirusak massa.
Gemlethak antarane rumbukan
barang-barang sing dirusak Reco
tak jupuk tak liling cuwil jenggote.
- Walah
le le wong reco brewok ngono ae mbok senengi – Aku kelingan
komentare emak ndek aku milih tuku patung Karl Marx iki, naliko aku sak keluarga melu rombongan ziarah ning Gunung Kawi.
Sak desaku ono
sawetoro omahe konco-konco sing dirusak bareng omahku. Omahe lik Rodo malah
soko gurune digraji nganti merid arep dirubuhno, omahe lik Supar kuwuk.
(Wadanani kuwuk, kancane bapak sing melu ning Jakarta). Lan akeh maneh.
Wiwit
obong-obongan mau, wong-wong sing duwe omah dirusak gak wani turu
omah. Turu ndelik amargo kuawatir dimassa. (dicekel bareng-bareng dening massa
karo digebuki, Iku jare dimassa). Bapakku dhewe ndelik ning pinggir kali opo
tengah tegal.
Bengi kuwi ono
konco Pemuda Rakyat 3 sing jogo ning omahku sing wis rusak mau. Bung Gari teko-teko nakoni aku karo bapak.
- Ko Semarang mau nggowo opo dik?
- Nggowo
opo? – aku genti takon mergo tak rasakno pitakone bung Gari rodo nyujanani. Tak
eling-eling, gawanku mau opo.
- Ransel isi
pakaian karo kompor lengo liun, lha iku barange isih bungkusan koran . . .
- sumaurku karo nudingi buntelan kompor sing gemlethak
ning jogan.
- Lha yo
iki. – Gari nyambung karo niliki buntelan. Disuwek buntelan korane. Ketok yen
kompor. Aku lan bapak durung ngerti opo karepe bung Gari.
- Sampeyan
mau lewat sawah lik? – Meneh pitakone Gari nambahi penasaran, nginterogasi
bapak.
- Yo.
Geneyo? Aku leren ngilekke banyu.- sumaure bapak cekak kanti pasuryane serious
lan mandeng ngenteni omongane bung Gari.
- Ngene lik
lan dik Bambang, omah kene iki arep dikepung masa bengi iki, goro-goro ono wong
sing meruhi yen lik Wondo jare golek bantuan ning Semarang, mulih karo anakke
nggowo granat . . . . -
Wong limo podo tolah toleh pandeng-pandengan. Sak pleretan ana rasa
miris ngadepi kahanan naliko kuwi, Senajan kepikir mosok kompor dikiro granat.
Biso ae naliko kuwi.. Bapak mutusake yen penjagaan tetep dianakake. Mung
ndeleng situasi yen gak aman mlayu ndelik, golek slamet. Emak dewe wis
diungseaki turu ning omahe tonggo sing omahe gedhek. Mak Ngadirah. Rondo peturone
saka pring, reyot. Nek dinggo turu wong loro iso ambruk. Mulo emak trimo
nggelar kloso turu lemah. Emak tansah gragapan, keweden.
- Yu, yu . . . iko abane ono tentara. Aku tak ndelik ngisor
longan yo, yu . . . .-
longan yo, yu . . . .-
- Endi leh nduk – makdhe Ngadirah medun seko peturon
nyedaki emak sing mbrangkang arep mlebu ngisor longan
amben. Wedi.
nyedaki emak sing mbrangkang arep mlebu ngisor longan
amben. Wedi.
- 0ra ono tentara kok ndhuk . . . – Karo tolah toleh nelingke
swara. Mak Ngadirah ngarih arih emak. Ing tengah wengi
mampring iku mung keprungu swarane uplik sing lengane
arep entek. Bluk . . . bluk . . . bluk . . .
swara. Mak Ngadirah ngarih arih emak. Ing tengah wengi
mampring iku mung keprungu swarane uplik sing lengane
arep entek. Bluk . . . bluk . . . bluk . . .
Amargo keweden pangirane emak swarane uplik arep mati dikira sepatune
tentara. O alah mak, mak. Mesakke temen uripmu ; goro-goro melu dadi korban
anane peristiwa G30S ning Jakarta . . .
. . Wong wedok paling rekoso!!
*) :
CSS : Comite Sub Seksi. Kepengurusan PKI tingkat
Kecamatan.
Kecamatan.
**) :
CR : Comite Resort. Kepengurusan PKI tingkat Desa.
***) :
CDB : Comite Daerah Besar. Kepengurusan PKI
tingkat Propinsi
tingkat Propinsi
****) :
CK : Comite Kota. Kepengurusan PKI tingkat Kota
praja.
praja.
*****) : CGMI
: Consentrasi Gerakan Mahasiswa
Indonesia,
salah sijine Organisasi Mahasisiwa Non
Universiter, sing Progresif Revolusioner Non
Komunis.
salah sijine Organisasi Mahasisiwa Non
Universiter, sing Progresif Revolusioner Non
Komunis.
Tidak ada komentar:
Posting Komentar